W budownictwie zwłaszcza na potrzeby przemysłu występują sytuację gdy zastosowanie zwykłych materiałów nie wystarcza. Jedną z przyczyn konieczności stosowania materiałów specjalistycznych jest występowanie wysokich temperatur.
W przemyśle taką sytuację spotkamy między innymi tam gdzie stosuje się piece do wypalania lub w spalarniach. Celem zastosowania w takich przypadkach materiałów ogniotrwałych jest nie tylko zabezpieczenie innych materiałów przed uszkodzeniem lub spaleniem. Często stosuje się je także w celach izolacyjnych, tak by maksymalnie ograniczyć ubytki energii. Nawet w budownictwie mieszkaniowym czasem sięga się po materiały ogniotrwałe, na przykład przy budowie kominka lub montażu pieca typu koza.
Przez materiały ogniotrwałe rozumiemy specjalistyczne materiały budowlane stosowane do pracy w wysokiej temperaturze, także w obecności ognia. Co do zasady są to tworzywa ceramiczne. Do takich materiałów można zaliczyć między innymi materiały szamotowe, glinokrzemianowe, magnezjowe, andaluzytowe, korundowe czy mulitowe. Z takich materiałów wytwarza się na przykład wkłady izolacyjne do wlewnic, ale także stosuje się je jako okładziny przy budowie pieców. Największe zastosowanie materiały ogniotrwałe mają w przemyśle hutniczym, ale ich zastosowanie jest bardzo szerokie, na przykład zdarza się, że są stosowane w sprzętach AGD.
Materiały ogniotrwałe na rynku są dostępne w formie między innymi: cegły izolacyjnej, płyt ogniotrwałych, mat ceramicznych oraz papieru ceramicznego. Można także zakupić płyty izolacyjne formowane próżniowo, tkaniny wysokotemperaturowe czy ogniotrwałe betony do wykładania różnych powierzchni.
Materiały ogniotrwałe są istotnym elementem podczas budowy konstrukcji przemysłowych, które mają wpływ nie tylko na trwałość i wytrzymałość konstrukcji. Właściwy dobór materiałów ma także wpływ na ekonomikę przyszłych procesów przemysłowych, dlatego bardzo ważne jest aby już na etapie projektowania rozważyć dostępne rozwiązania techniczno-technologiczne urządzeń cieplnych i wybrać te najbardziej optymalne.